Op mijn werk, voor mijn kat, als vrijwilliger. Ik ben vervangbaar op allerlei fronten. Er is altijd wel iemand te vinden die ergens beter in is dan ik. Beter organiseren, beter aandacht geven, beter mijn huis schoonmaken, planten water geven.
Gelukkig maar, anders was er nooit tijd voor zelfontplooiing, op vlakken waarop ik weer als vervanger kan dienen voor anderen. Gelukkig maar, want anders zou ik me overal verantwoordelijk voor voelen, durfde ik nooit meer iets achter te laten, zou ik me uit de naad werken en kon ik nergens ontslag nemen. Of ik zou juist nooit meer iets voor elkaar krijgen. Bovendien zou ik nergens aan de bak komen, omdat iedereen dan net zo onvervangbaar zou zijn als ik.
Van betekenis
Het is niet echt een leuk idee dat je kwaliteiten niet gemist zullen worden, en het gat dat je ergens achterlaat weer opgevuld zal worden. We hebben graag het gevoel dat we onmisbaar zijn, uniek, uitzonderlijk. Dat ons samengestelde pakketje van eigenschappen en persoonlijkheid als dekseltje precies op een bepaald potje past. Maar ook op hetzelfde jampotje passen verschillende deksels – van andere soorten jam.
We willen niet vervangen worden omdat we bang zijn dat we vergeten worden, of dat we toch niet zo veel betekenen als we dachten. We blijven graag (of niet) ergens omdat we denken dat niemand anders het kan zoals wij dat doen. Het kost tijd om te aarden op een nieuwe plek, waar we ons kwetsbaar voelen, en dus ongemakkelijk. Maar als er een plek vrijkomt waar iemand anders is weggegaan, voelen we ons weer gewaardeerd, ongeacht de reden van vertrek van de voorganger, of de reden dat we zijn uitgekozen. We betekenen iets.
Vervangbaar of doorschuifbaar
Ook als relaties over gaan ontstaan er nieuwe relaties: vervangbaar. Maar alleen als je oude vriendin exact aan je nieuwe vriendin vertelt hoe de relatie was, welke grapjes er gemaakt werden, wat jullie rollen waren. Dan is je nieuwe vriendin eerder een kopie, en had je het niet eens uit hoeven maken. Partners zijn dus helemaal niet vervangbaar, eerder doorschuifbaar. Er worden gaten gedicht, geen plekken vervangen.
Zijn we wel zo vervangbaar? Niets zou er meer hetzelfde uit zien als een ander het doet. Behalve als er planten water gegeven moeten worden, of pakketjes bezorgd, of een huis schoongemaakt. Als de taakomschrijving duidelijk genoeg is, kan iedereen het doen. Maar we zijn meer dan onze taakomschrijving, met een verleden en een bepaalde samenstelling van kwaliteiten die niemand anders heeft. Misschien ben je een plantenfluisteraar en laat je ze bloeien zoals niemand dat kan. We zijn niet vervangbaar in onze eigen familie, ook al heb ik dat heel kort gedacht over mijn vader omdat hij niet van mensen hield. We vinden geen andere baasjes voor onze huisdieren zonder dat ze merken dat er iets veranderd is.
Toch zal er altijd wel een plantenfluisteraar te vinden zijn met weer een andere aanpak, die zorgt voor een andere bloeiwijze, beter of niet. Ik ben blij dat we vervangbaar zijn, anders hadden we alles zelf moeten doen.
